Gedrag    
               

Om vooraf even te zeggen, ik heb dit stukje geschreven over het gedrag van rode kamhoenders vs gedomesticeerde kippen, zoals ik die ervaar bij mijn eigen dieren in het hok en van wat ik heb opgestoken van google, you tube, en mensen die met kamhoenders te maken hebben (gehad). Mijn doel hiervan is om mensen die daar belang bij hebben te informeren omdat er erg weinig tot bijna niets (gebundeld) over te vinden is. In principe is het kamhoender gedrag ook kippengedrag hoe wij het kennen alleen bij onze gedomesticeerde soort is dit sterk geremd/gedempt en de kamhoenders hebben een paar extra's die de gedomesticeerde kip verloren is.

Het natuurlijke gedrag van een wilde kamhoender is eigenlijk zoals elk ander wild dier... wild (als in ongetemd). Allereerst moet je weten dat kamhoenders van nature prooidieren zijn en dit houd in dat het vluchtgedrag erg sterk is ontwikkeld. Ook houd dit in dat ze in groepen leven (sociaal zijn), dat ze altijd op hun hoede zijn en/of pas kunnen relaxen (slapen, eten, stofbad nemen) als ze weten dat ze veilig zijn/iemand anders waakzaam is, dat ze stress gevoelig zijn en daardoor ook gevoelig voor ziektes/parasieten, shock (en doodgaan). En dit is belangrijk om te weten om de kamhoenders die in gevangenschap leven in goede conditie te houden zowel fysiek als mentaal.

 
                 
  In het wild en bij ons thuis        
Een prooidier is altijd een vluchtdier, dit geldt dus ook voor de kamhoenders en kippen. Kamhoenders en kippen hebben verschillende manieren om te vluchten en hoewel het vaak lijkt dat gedomesticeerde kippen in paniek maar ergens heen fladderen zonder een bepaald doel, lijken de kamhoenders hier iets gerichter over na te denken. Kamhoenders hebben 3 strategieën om te ontkomen aan hun belager.
Strategie 1: Rennen zo hard je kan!!

Rennen van kamhoenders om te vluchten is iets wat onze kippen ook nog steeds doen. De grote rassen als wyandotte of brahma iets hobbeliger, klungeliger en langzamer dan de kleine slanke rassen als fries hoen of duitse kriel. Deze laatste groep rent nog hetzelfde als de kamhoenders. snel en met plotselinge wendingen. Het rennen wordt vooral gebruikt over korte afstanden bij minimaal gevaar. Bijvoorbeeld als ze achterna gezeten worden door een andere kip, of als je ze probeerd te vangen.
Strategie 2: verstoppertje!!

Ik heb geen foto van een kamhoeder die zich verstopt, maar ik hoop dat deze foto de mate van camouflage een beetje zichtbaar maakt. De haan is vrij makkelijk te spotten, De hen wat minder en de kuikens (hier 5 weken oud) nog minder. Ik heb een paar keer gehad dat er één ontsnapte en dit is wat ik daarvan geleerd heb...
Hanen blijven eerst in de buurt maar vliegen gelijk naar de hoogste boom als ze worden opgejaagd (of een net zien). Ze komen dan alleen nog naar beneden als je er niet bent en met een dag of 2 zijn ze verhuisd om vervolgens nooit meer terug te komen.
Hennen zijn minder vliegerigvluchtend maar rennen eerst als een bezetene weg met een hoop gekakel (bij opjagen) en vliegen vervolgens, net als jij met je ogen knippert of nog een hoek om moet komen, een struik in om zich daar te verstoppen en blijven daar muisstil zitten, en dit is dan nooit een struik waarvan jij denkt dat ze ongeveer moet zitten. Hierom heb ik wel eens vermoedens gehad dat het paniek gekakel een soort van gecontroleerde paniek is, met andere woorden, ze kakelen om je af te leiden/een vermoeden te geven waar ze heen gaan, maar kiezen dan "stilletjes" een andere richting waar ze zich verstoppen. Ze blijven dan net zo lang plat tegen de grond gedrukt liggen tot je weg bent of er boven op gaat staan. Voor zover ik het weet is er geen enkel kippenras dat dit doet.

 

 

 

Andere wilde soorten dieren hebben wel dergelijk gedrag. voor zover ik weet doet bijvoorbeeld een fazant, haas en gaffelbok precies het zelfde, allen prooidieren en wat mij betreft ook een kenmerk die de soortechtheid bevestigd min of meer. (meer over soortechtheid onder het kopje "soorten en kruisingen". Na een aantal dagen zijn ook zij voorgoed weg, alleen duurt dit langer dan bij de haan en je zult ze misschien af en toe nog in een flits zien langs rennen of over vliegen, ergens hoog in een boom zien waar ze graag zitten, of tussen andere loslopende kippen zien scharrelen, maar vangen kun je vergeten want binnen een paar dagen zijn ze volledig verwilderd.
De kuikens (ook de wat oudere kuikens) hebben dezelfde voorkeur als de hen. weg rennen en verstoppen, alleen rennen zij niet eerst wat rond, ze duiken zo spoedig mogelijk een struik in.

 

een eigen ervaring:
Mijn oude kippenhok lag in een stukje bos. Ik heb eens gehad dat er wat kuikens van een week oud ontsnapten toen ik de hokken schoonmaakte en een verkeerde beweging maakte omdat ik plotseling moest niezen, waarvan de dieren nogal schrokken. 2 van de 3 kon ik direct vangen. De 3de heb ik bijna een uur naar lopen zoeken (met korte stilte pauzes tussendoor). Het vloog een meter of 5 weg en plofte ergens in het struikgewas neer. Ik ben het hok wel 50 keer rond gekomen en heb onder elk bosje gekeken vooral in de buurt waar het diertje was geland. Nadat ik weer een pauze in laste, om even een tijdje stil op een stoel te gaan zitten om te kijken of het ook begon te piepen voor de moeder, en ik daarbij mijn net naast mij neer zette die omviel op een bosje naast mij, vloog het diertje onder het bosje weg wat dus nog geen meter van het hok af stond, en een meter of 5 weg was van de plek waar het beestje geland was. Het diertje was kennelijk zo slim om terug te lopen naar waar zijn moeder was, wellicht in de momenten dat ik uit het zicht was, maar zich te verstoppen bij het zien van mij en/of mijn net.. uiteindelijk toch nog gevangen met dank aan dat het kuiken nog geen volledige spierkracht en controle over z'n vlucht had en bij toeval een doodlopende hoek in vluchte.

Uit o.a. deze ervaringen blijkt wel dat de kamhoenders een sterk ontwikkeld overlevingsinstinct hebben gelijk aan elk ander wild prooidier. Ze denken na over gevolgen, lijken te kunnen plannen, ze zijn oplettend en leren bijzonder snel. Ze leren bijvoorbeeld heel snel je lichaamstaal en lijken te weten wat je wil gaan doen. Dit lijken ze te herkennen per individu. Zo lijken ze het verschil te zien tussen mensen die alleen komen om ze te vangen en mensen die ze voeren. Is het vertrouwen een keer weg dan duurt het vrij lang voor het terug komt, en ook al conditioneer je ze op een aantal mensen, als er dan een vreemde het hok in komt waar ze niet op geconditioneerd zijn of iemand die ze kennen maar niet vertrouwen is er toch nog een redelijke paniek.
Ook zijn ze erg gevoelig voor bijvoorbeeld direct aankijken, wat bij de meeste wilde soorten zo is, maar niet bij de meeste gedomsticeerde rassen die geselecteerd zijn op gedrag om naar onze wensen in onze situatie te passen.
Een ander iets is dat kamhoenders zich kunnen weerhouden van lekkers en er pas van eten als ze zeker weten dat de kust volledig veilig is. Dit duid op een hoge intelligentie en vooral bewustzijn en maakt ze moeilijk te conditioneren als er meerdere mensen mee te maken hebben of de omgevingscondities continu veranderen. Iets wat veel gedomesticeerde rassen deels zijn verloren door generaties lange selectie op tamheid.

Iets anders wat gedomesticeerde kippen zijn verloren is de laatste vluchtstrategie.

       
Strategie 3: Vliegen naar veiligheid.  
Als ze het gevaar dan niet kunnen ontrennen en verstoppen ook niet helpt, of er is sprake van zeer dreigend gevaar (een aanval), dan beginnen ze te vliegen of in geval van gedomesticeerde kippen een poging te doen tot, want dit is iets wat kamhoeders kunnen maar gedomesticeerde kippen niet meer. (misschien met uitzondering van een paar rassen die nog dicht bij de oorsprong staan of kamhoender/kip kruisingen.)
 
Nu zul je wel zoiets zeggen van, wat een flauwe kul. Mijn kippen slapen in de boom, of op een hoge stok en vliegen daar naartoe. Ja, daar heb je helemaal gelijk in. Dat doen ze. Maar er is vliegen en er is vliegen. Onze kippen kunnen alleen verticaal en diagonaal vliegen over een korte afstand. Dit houd in van de grond naar een boom of van een boom naar de grond. Ze kunnen ook van boom naar boom vliegen maar eindigen daarbij altijd lager dan ze begonnen zijn als deze bomen niet direct naast elkaar staan. En dit is het verschil tussen gedomesticeerd en wild. Een kamhoender kan namelijk ook horizontaal vliegen... en niet alleen van boom naar boom maar ook van slaap gebied naar fourageer gebied over honderden meters, of zoals op de foto over de tampines rivier (ongeveer 25 meter breed) in het Pasir Ris stadspark van Singapore. Dit houd in dat ze de zelfde hoogte kunnen aanhouden over in elk geval enkele honderden meters. Zelfs kuikens van enkele dagen oud kunnen al vliegen. Op dag 3 zijn de vleugels al zo ontwikkeld dat ze een meter van de grond kunnen komen. Met 5 tot 7 dagen zijn de vleugels volledig ontwikkeld en slapen ze samen met ouders hoog in een boom en hebben ze geen enkele moeite met verticaal en diagonaal vliegen zoals onze kippen dit doen. voor de langere verticale stukken zullen eerst de spieren moeten groeien en dit duurt enkele weken maar zeker geen maanden.
 
Je kunt kamhoenders, net als de meeste "dagelijks voer afhankelijke" dieren, conditioneren. Dit houd in gedrag aan leren door middel van een beloning (voer). Zo conditioneer ik al mijn kippen (automatisch) op de gele voerschep van waaruit ze altijd graan krijgen. Na een paar keer reageren ze op de schep alsof ze voer krijgen (paflov). Met sommige kamhoender hennen lukt het om ze met andere kippen die ze goed kennen los te laten lopen op het erf en na een paar uur weer terug te roepen in het hok met de graan schep. Dit lukt echter niet als de hen kuikens heeft of als er een kamhoender haan bij loopt. Ook lukt dit niet als het enkel kamhoenders zijn. Daarbij is het ook zaak om de kip niet te laten schrikken want ook dan zijn ze weg en komen ze niet altijd terug. risky business dus. Aan de andere kant kun je ze wel makkelijk trucjes leren mits je het steeds in de zelfde omgeving doet en door de zelfde persoon gedaan wordt. Met trucjes bedoel ik dingen als het aanwijzen van een rood, groen of geel vlakje, of een rondje, vierkantje of driehoekje of bijvoorbeeld dingen als op een knop duwen of een palletje ergens uit trekken etc. simpele trucjes dus, het zijn uiteindelijk kippen en geen honden of apen.
 
Mocht je dus kamhoenders hebben of willen aanschaffen. zorg dan dat je ook wat andere hennen in huis hebt die van nature goed tam en stabiel zijn. Zorg ook dat je je dieren conditioneerd op bijvoorbeeld een voerschep, een geluid, een emmer met graan bedenk het maar. Mocht er ooit dan een dier ontsnappen, laat dan direct je tamme kippen los op het erf, roep met waar je op geconditioneerd hebt, strooi graan en neem direct afstand. Alleen dan heb je naar mijn mening een kans je kamhoen terug te krijgen. Je kunt dan kijken of je de kippen het hok weer in kan loodsen als alles op het gemak scharrelt. Dit kun je doen met hulp van een stok als verlenging van je arm (ik heb daar een stuk van die gele pvc elektriciteits buis voor. Zodra de kippen deze zien in mijn hand weten ze al dat het tijd is om naar binnen te gaan, dus ook een geconditioneerd iets). Wat je ook doet.. laat geen net zien tot je in een afgesloten omgeving bent en probeer alle voetjes op de grond te houden, anders ben je geheid je hen weer kwijt.