Om je hond te kunnen trainen moet je eerst weten hoe hij denkt. Oftewel, je moet zijn taal kennen. Als je dit niet weet kun je onmogelijk een situatie inschatten, laat staan de hond iets leren wat jij hem ook daadwerkelijk wil leren. Je moet namelijk in de taal van de hond kunnen communiceren om hem iets duidelijk te maken, anders krijg je misverstanden. Die misverstanden noemen wij in veel gevallen probleem gedrag (al zou probleem communicatie een betere benaming zijn). Vergelijk het maar met dat je moet samenwerken met een fransman in Frankrijk. Spreek je geen frans dan krijg je misschien wel dingen gedaan met veel "handen en voeten" uitleg, maar krijg je bijna nooit een hechte samenwerkingsband omdat jullie elkaar simpelweg niet begrijpen. Vroeg of laat komen hier irritaties uit naar voren (,dat zou je ook probleem gedrag kunnen noemen,) en krijg je een negatief sneeuwbal effect van problemen en irritaties waardoor je steeds meer je eigen dingen gaat doen/ minder samen werkt (,je vormt dus een steeds groter probleem gedrag of ongewenst gedrag,) en steeds verder bij elkaar weg groeit. Dit is ruwweg ook wat er vaak met onze honden gebeurt als er sprake is van ongewenst gedrag.
Een groot deel van deze taal zit al in de roedelstructuur. Door naar een roedel te kijken weten we hoe een hond denkt over bijvoorbeeld een rang lagere of een rang hogere. Om een voorbeeld te geven, Een simpele en hele duidelijke regel onder honden is dat je respect moet hebben voor een rang hogere en dat je een rang lagere niet echt serieus hoeft te nemen en lekker je eigen wil kunt volgen. Deze regel op zich zorgt al voor enige moeilijkheden die we als trainers vaak tegenkomen bij cursisten met hun hond (trekken aan de lijn, niet willen komen, negeren van de baas, opspringen etc.. Allemaal problemen door in de meeste gevallen te weinig leiding), vooral als de hond in de pubertijd is (ruwweg tussen de 5 maand en 2 jaar is (de gemiddelde Marktplaats leeftijd ;))) en probeert een vaste plek in de roedel te krijgen of deze te bevestigen, zitten deze problemen op de top.
In het voorgaande hoofdstuk hebben we kunnen lezen hoe een roedel ongeveer in elkaar steekt. Wij mensen kunnen zo goed opschieten met honden omdat mensen ongeveer het zelfde roedelgedrag hebben (van nature in elk geval wel). En een mensen roedel hoeft niet per sé een gezin te zijn, maar kan ook een hele maatschappij zijn. Bij inheemse stammen is dit nog wel het duidelijkst te zien. Je hebt een opperhoofd, een onder opperhoofd/ medicijnman, dan de rest verdeeld in mensen met verschillende rangen en taken. De jagers zijn bijvoorbeeld net iets belangrijker dan de gemiddelde mannen (die niet jagen) in het dorp. Hieronder komen dan de vrouwen, dan de kinderen en de omega zou degene kunnen zijn die net even anders is dan de rest. De dorpsgek om het zo maar te zeggen. Dit heb je natuurlijk niet alleen bij inheemse stammen en gezinnen (eerder uitgelegd bij de roedel) zo, maar ook in het leger(admiraal, generaal, kolonel, majoor etc. t/m de soldaten), bedrijven in het algemeen (directeur, manager, overig personeel, de koffie juffrouw), en natuurlijk de algemene samenleving (koning, regering, volk, en bedelaars). Bijna alle samenlevingsstructuren in welke vorm dan ook hebben praktisch het zelfde rangorde idee als bij honden (en eigenlijk elk ander dier wat in een groep leeft).
Iets anders wat mensen en honden met elkaar gemeen hebben is hun egoïsme. Ongeacht dat zowel mens als hond doorgaans in een groep leeft, denkt hij vooral aan zichzelf. Hoe wordt ik zelf beter? (En denk je dat mensen niet zo zijn? Denk dan maar aan de jaarlijkse uitverkoop bij de bijenkorf o.i.d.). Aan de andere kant wordt dit egoïsme in de meeste gevallen sterk afgeremd als een individu voldoende leiding krijgt (je leert te geven en te nemen). Zowel mens als hond vinden het doorgaans een relaxed idee als ze in de meeste situaties verteld wordt hoe ze moeten handelen of als er keuzes voor ze wordt gemaakt. Wij mensen leren het meeste hiervan al als kind en zijn we van veel dingen die we op een bepaalde manier doen niet meer bewust dat we het doen omdat we het zo geleerd hebben. Naarmate we ouder worden en ons vormen naar wie we zijn wordt het steeds moeilijker om nieuwe vormen van leiding te accepteren (je vormt een krachtige eigen mening over hoe jij de dingen kent). Dit is bij honden niet anders en is tevens de reden dat wij met een 9 weken oude pup al beginnen de hond te trainen in het accepteren van leiding en normen en waarden (=socialisatie).
Dit egoïsme leid in veel gevallen ook tot probleem gedrag. Je doet immers niet wat iemand anders (wellicht je leidinggevende) van je verwacht. Dit kan ook tot ergernis en irritatie leiden. Ook het handelen naar eigen inzicht (en dan vooral je eigen wil, oftewel wat jij denkt dat het beste is) zou je als een vorm van egoïsme kunnen zien. Niet egoïstisch zijn (je handelt naar de verwachting van een ander of wat algemeen aanvaard wordt) is dan prettig omdat je in een bepaald verwachtingspatroon valt wat voor beide partijen minder stress en meer comfort oplevert. Ook dit is bij een hond niet anders.
Kort gezegd lijken wij dus in eerste instantie veel op onze hond en een groot deel van het begrip hebben we dus al (van nature) in ons zitten. Dit maakt dingen over het algemeen aardig makkelijker.
Maar wat zijn de verschillen dan?
Het eerste verschil is dat wij onze (primaire) driften (eten, overleven en voortplanten) kunnen remmen. Anders gezegd, wij mensen luisteren niet meer zo zeer naar onze instincten. Dit komt onder meer omdat wij andere middelen hebben ontwikkeld om te (over)leven. Denk hier aan geld en tijd. Honden daarentegen luisteren voor het merendeel nog wel naar hun driften en instincten. We kunnen een hond in zekere mate leren deze driften te remmen maar nooit 100%. Meestal als de leiding uit het zicht is worden toch de driften nog gevolgd. Een voorbeeld. Soms zie je waarschuwingen dat ergens gebakken sponzen of vlees met naalden of spijkers erin zijn gevonden, met de bedoeling om onze honden/katten kwaad te doen. Een primaire drift van zowel mens als hond is eten. Mensen kijken naar de spons of stuk vlees, zien het gevaar en zullen het lekkere hapje laten liggen. Een hond (mits hem niet geleerd is om niet van straat te eten) zal geen moment twijfelen en het lekkers opeten voor een ander het doet. Een hond kan hier weinig aan doen. In zijn beleving is eten overleven, (ook een primaire drift,) en een hond heeft het inzicht niet (nog een verschil tussen mens en hond) om te weten wanneer zijn volgende maaltijd zal zijn. Het enige wat wij kunnen doen is de hond voldoende leiding geven en hem zo te overtuigen dat hij ons kan vertrouwen in het zorgen voor eten. Het zelfde met voortplanten. De meeste reuen kunnen een loopse teef niet weerstaan en zijn op zijn minst enigszins afgeleid. Als teven in hun vruchtbare dagen zitten geldt dit meestal ook voor hen. Tot slot geldt het ook voor overleven. Als iemand ons aanvalt kunnen wij ons er toe zetten diegene te sussen en proberen te helpen. Wij praten het probleem uit en kunnen rustig blijven. Een hond daarentegen zal, als hij niet kan vluchten in een dergelijke bedreigde situatie, altijd vechten om zijn eigen hachje te redden en wellicht vluchten zodra hij kan.
Het tweede grote verschil is dat wij last hebben van emoties. Wij zijn nog jaren lang verdrietig als er iemand is overleden. Krijgen we nog kippenvel als we denken aan die eerste relatie (je mag dat opvatten hoe je zelf wil), zitten we te huilen bij een happy ending van een film (oke, mannen alleen stiekem) en zo zijn er nog talloze dingen meer. Een hond kent wel wat emoties maar niet op deze manier. Natuurlijk kennen we allemaal het verhaal van de Japanse Hachiko (of Hachi) die 9 jaar lang bij het station op zijn baas wachtte, De Australische Red Dog die het halve continent over liep om zijn baas te zoeken, en de schotse Bobby die maar liefst 14 jaar bij het graf van zijn baasje zat en ook na de dood van zijn baas nog regelmatig de lunch ophaalde. Toch zijn dit niet de emoties van de hond maar voornamelijk die van de mens. Het zijn allen honden die, naar het verhaal, hun baas hebben uitgekozen en waarvan de baas is overleden niet in het bijzijn van de hond. Als een hond een baas kiest kan het niet anders dan dat de hond een goede leiding in hem ziet. Iets waarop de hond kan vertrouwen. Daarnaast is er veel aangeleerd gedrag wat gewoonte gedrag is geworden. Natuurlijk kan het zijn dat een hond een maatje mist. De vraag is alleen mist hij dát maatje of een maatje, of mist hij alleen het vertrouwen van de rangorde. Door onze emoties (en egoïsme) wordt dit vaak verkeerd geïnterpreteerd. Wij denken voor de hond in dat geval. Ik wil niet beweren dat een hond geen verdriet kan hebben, zeker niet. Maar de slimme mensen die er een bedrag voor vragen om een hond te helpen met zijn rouwproces, dat gaat mij wel te ver. De vraag is ook hier weer.. rouwt de hond omdat zijn maatje dood is, of is hij niet zichzelf omdat zijn roedelgenoot weg is zonder duidelijke reden, omdat de baas hem heeft laten inslapen (in geval van een hond of ander dier) in de dierenkliniek waardoor de rouwende hond zijn dode maatje nooit gezien heeft en daardoor niet begrijpt waarom de roedel rangorde verstoort is waardoor het vertrouwen weg kan zijn/ verstoort kan zijn. In principe het zelfde als bij de verhalen van Hachi, red dog en Bobby.... En veel betere manier voor het rouwproces is om de hond het (pas ge)dode maatje te laten zien en ruiken. Ook dit voorkomt veel probleem gedrag en in veel gevallen zelfs gezondheidsklachten omdat de hond dan verder kan met zijn leven. Hij begrijpt wat er gebeurt is en zijn instinct zal hem zeggen verder te (trekken/)gaan met (over)leven. Echter dit wordt praktisch nooit gedaan omdat wij er van uitgaan dat de hond wel begrijpt dat zijn maatje er niet meer is als deze niet meer thuis komt. wij begrijpen dat toch ook? Echter wij hebben de hele ellende gezien in dit geval, maar als je het dan met een menselijke situatie wil vergelijken. Hoe vaak horen we op tv wel niet dat er iemand is ontvoerd en de mensen 20 jaar later nog hoop hebben dat de ontvoerde persoon in leven is. Ook dit kan depressies veroorzaken met als gevolg probleem gedrag en gezondheidsklachten, niet anders als bij een hond.
Door onze menselijke emoties denken wij vaak dat we weten wat de hond denkt. Maar dit is bijna altijd naar eigen egoïsme. Met andere woorden, wij willen graag geloven dat de hond dát denkt. Dit is ook een grote oorzaak van miscommunicatie tussen mensen en honden. Het, misschien wel gevaarlijkste probleem dat mij hier te binnen schiet, is kinderen die gebeten worden door de hond, die wellicht eerst bij de hond in de mand kruipen, de kalmerende stress signalen niet zien, en het laten zien van de tanden opvatten als een glimlach. Vervolgens krijgt de hond de doodstraf voor zijn correctie, terwijl het kind de eigenlijke wet overtreder is (of eigenlijk de ouders omdat die de situatie hadden moeten voorkomen door kind en hond (op dat moment) te scheiden, aangezien een jong kind nog niet het verstand heeft om gevolgen van zijn acties te overzien). De hond gaf in bijna alle gevallen alleen een correctie voor het in zijn persoonlijke gebied komen (=respectloos) en wellicht het over hem heen kruipen (=dominant). Hij waarschuwde duidelijk, maar omdat de Alfa van het gezin niet ingreep (door afwezigheid, te weinig leiding of gebrek aan kennis ) had de hond geen andere keus dan zelf te corrigeren.
Ook de film industrie maakt van dit alles een beetje misbruik en laat honden in de films denken en soms zelfs praten als een mens. Ook dit veroorzaakt veel gedragsproblemen bij onze huishonden omdat dit op de emoties van de mens werkt (we willen graag geloven dat het zo in het echt ook gaat) maar recht tegen de echte regels van een succes hond ingaan. De honden in de films hebben in werkelijkheid een consequente trainer naast zich staan die hem de trucjes heeft geleerd na vaak maanden lange training. Om de hond deze trucjes uit te laten voeren zodat het lijkt dat het vanzelf gaat is dus een strenge consequentie nodig. Vaak is het zelfs zo dat er meerdere honden worden gebruikt omdat alles wat een film laat zien onmogelijk is voor een hond om allemaal zelf te doen. Zo is de serie van Lassie bijvoorbeeld gefilmd met 4 honden op de set. De "hoofd" Lassie, een "stand-in" Lassie, een "stunt" Lassie en een "vecht" Lassie. Over de hele serie zijn er 5 "hoofd" Lassies gebruikt om de hond niet ouder te laten worden (+/- 5 jaar per Lassie). Daarnaast had Lassie op de set zelfs 2 trainers in plaats van 1.
Het derde grote verschil is dat wij complexe dingen kunnen plannen en beleven. Hierom kunnen wij zowel in de toekomst, het heden én het verleden leven. Een hond kan alleen maar in het heden leven. Natuurlijk herinnert een hond zich dingen uit het verleden maar eigenlijk alleen als dit tot aangeleerd gedrag heeft geleid. Zo kan hij wellicht herinneren dat schrikdraad zeer doet omdat hij hier al eens een oplawaai van heeft gehad. Waarschijnlijk herinnert hij zelfs dat moment nog goed. Het zelfde voor de toekomst. Een hond weet dat hij eten gaat krijgen. Maar niet omdat dat zo gepland is, maar ook weer omdat dit zo is aangeleerd. En dan niet eens het tijdstip, maar het is aangeleerd door te letten op bepaald lichaamsgedrag van ons en zelfs geuren. Een hond kan voorspellen wanneer je thuiskomt, als je elke dag om dat tijdstip thuiskomt. Niet omdat hij een besef van tijd heeft maar omdat hij ruikt dat een bepaalde hoeveelheid van je lichaamsgeur die is blijven hangen in huis is verdwenen na verloop van tijd. Dit zijn wetenschappelijk bewezen feiten.
En als vierde grote verschil is er de communicatie.
Door onze spraak communiceren wij voornamelijk met een spreek taal in plaats van lichaamstaal (.wij spreken wel met lichaamstaal maar zijn het lezen ervan min of meer verleert). Bij honden is dit net anders om. Dit maakt dat wij kunnen liegen en bedriegen en een hond niet. Voor ons is spreektaal zeer belangrijk. Wij kunnen praten en de dingen die gezegd worden ook nog begrijpen (in de meeste gevallen). Zo kunnen wij bijvoorbeeld stoken met verhalen over andere mensen of dingen die we meemaken omdat we ons dan belangrijk voelen (we intimideren (=stoer doen) door op te scheppen). Er word dan immers beter naar ons geluisterd wat ons hoger in rang maakt (of laat voelen). Honden doen dit intimideren door zich hoog en/of groot te maken.
Ook kunnen we ergens over liegen, of lokken we ruzie uit door bepaalde woorden naar een ander te roepen, honden staren en fixeren om een aanval uit te lokken. Liegen, of expres emoties verborgen houden kunnen ze niet.
De bovengenoemde verschillen met de hond maken ons mens. En omdat een mens met deze dingen heel veel succes heeft met het beïnvloeden van andere mensen (dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Sommige mensen hebben weer "succes" met zich laten beïnvloeden) denken veel mensen dit ook bij een hond te kunnen. Hierdoor gaan ze bijvoorbeeld denken dat ze weten wat de hond denkt en reageren daarop zoals een mens daarop zou reageren. Omdat dit dwars ligt in het doen en laten van de hond krijgen we door deze dingen vaak conflicten. Daarbij is het ook belangrijk te weten dat wij de hond onze dingen waarin we verschillen niet aan kunnen leren, simpel om het feit dat een hond minder ver geëvolueerd is dan ons. Wij kunnen een hond niet leren praten met spreektaal (afgezien van de sporadische youtube hond die "I wove uw" jankt), we kunnen een hond geen emoties leren en we kunnen de hond niet leren lezen om zo het besef van tijd te krijgen. Maar wij kunnen wel de hondentaal leren. Wij kunnen onze honden leren verstaan door bewust te zijn van hun lichaamstaal, en wij kunnen onze lichaamstaal skills opgraven uit ons instinct en gebruiken om iets tegen de hond te zeggen. En uiteindelijk kunnen we daarmee communiceren met onze hond.
Daarom is het dus belangrijk om te weten hoe een hond denkt.
Een hond kan zeer duidelijk communiceren met soortgenoten en mensen en heeft dus wel degelijk een taal. In deze taal gebruikt hij lichaamstaal, oogcontact en geluid.
