Lichaamstaal
   
         

De lichaamstaal van een hond bestaat uit een aantal onderdelen. Om alles te behandelen verdeel ik de hond in delen. Het hoofd, het lichaam (inclusief benen) en de staart.

Er is eigenlijk 1 hoofdregel die je moet onthouden. Hoog is dominant en laag is deemoedig.

Wat is dominant: Dominant ben je als je imponeer gedrag vertoont (stoer doen). Je hebt als doel hoger in rang te komen of het bevestigen van je rang. Een hoge rang zorgt zoals we eerder hebben besproken voor privileges (luxe dingen). En privileges zorgen voor een beter en makkelijker leven. De moeite waard om dominant te doen lijkt me. Dominantie brengt ook enig gevaar met zich mee. Dit in de vorm van conflicten. Simpel weg omdat je met meer mensen(of honden) te maken hebt en je je steeds weer moet bewijzen.

Wat is deemoedig: Deemoedig is als je je overgeeft (niet stoer doen maar zelfs verlegen bent). Bij deemoedigheid komt vaak angst kijken (angst voor een conflict met een rang hogere bijvoorbeeld). Deemoedig betekend laag in rang, dus minder privileges maar het is in principe wel een veilige positie omdat je je niet hoeft te bewijzen en weinig conflicten hebt.

Er is een belangrijke regel in de hondenwereld. Deemoedig gedrag werkt als een soort van witte vlag (tenzij je (bij wolven of wilde honden zonder menselijke opvoeding) een indringer bent in een vreemde roedel zonder dat je je hebt voorgesteld. Dan zal deze witte vlag genegeerd worden en zal je verdreven worden... of verscheurd als je niet wil gaan). Dit deemoedig gedrag kun je ook gebruiken om jezelf voor te stellen op een beleefde manier. Maar even uitgaande van je eigen roedel, de roedel waarin je leeft, geldt: stel je je deemoedig op dan word je min of meer met rust gelaten. Bij wilde roedels worden de puppen hierop getest als ze ongeveer 3 weken oud zijn. Dan komen ze uit het nest naar buiten en worden stevig onder handen genomen door hun vader. Toont een pup geen deemoed dan word hij vermoord omdat hij dan een bedreiging zal vormen voor de roedel. Helaas word dit bij onze fokkerij niet gedaan. Wij laten alles leven (wellicht denkend aan geld of last van emoties). 1 reden dat wij (dominante) agressie in onze honden kunnen hebben. Gelukkig zijn honden iets meer geëvolueerd dan wolven en komt dit bij honden nog zelden voor.

 

Terug naar de hond. Ik wil beginnen met het hoofd.

 
         

het hoofd.

Het hoofd bestaat ook weer uit onderdelen. Voor ons zijn van belang de oren, ogen, bek(met lippen en daar onder tanden en kiezen). Ze zijn er in allerlei maten en vormen. Dit door ons fokken en gevoel voor mode en trends. Een 2de regel waarom we wel eens agressie zien bij honden. Hangende oren, korte neus, onderbeet of veel haar over de ogen geeft wel eens een vertekend beeld voor een andere hond of mens. Voor het gemak ga ik even uit van type wolf. Een gewone neuslengte, bek met strakke lippen, rechtopstaande oren en een korthaar vacht. Dit omdat dit het duidelijkst is. Later zal ik d.m.v. foto's ook wat afwijkende types laten zien.

de oren.

Oren zijn samen met de staart wel het eerste waar je naar moet kijken in de lichaamstaal. Deze kun je vanaf een grote afstand al zien en bepalen of een situatie bedreigend is of niet. Zoals ik eerder al zei. Omhoog is dominant en naar beneden is deemoedig. Hier wat plaatjes met voorbeelden. De graadmeter gaat altijd van deemoedig (angst(agressief)) naar neutraal naar dominant(agressief).
           
       
  De oren liggen plat (wijzen naar achteren, zie pijlen). Dit wijst normaal gesproken op onzekerheid of angst. De oren plat leggen word ook gebruikt om een andere hond te vertellen dat er niets kwaads in de zin is.
       
                       
       
  De oren staan omhoog (wijzen naar boven, zie pijlen). Dit is een neutrale houding. De hond is ontspannen.
       
               
 
De oren staan omhoog maar gespitst (wijzen naar voren, zie pijlen). De hond laat dominantie zien en is zeker van zichzelf.
 
                 

de bek

De bek zegt ons ook veel over wat de hond ons wil duidelijk maken.

 
De bek staat open en de hond laat zijn tanden én zijn kiezen zien. (Er zijn geen of nauwelijks rimpels op de neus zichtbaar.) Dit duid op angst. Een beweging dichterbij en de hond zal bijten.
 
 
De mondspleet is lang. Dit duid op deemoed. Bijna altijd gaat dit samen met dat de hond weg kijkt en zijn oren plat heeft.
 
 
De mondspleet is normaal en ontspannen. De hond is ontspannen.
 
               
 
De mondspleet is verkort en zijn lippen zijn gespannen alsof hij wil gaan blaffen. Dit gaat meestal samen met recht aankijken (verstarren) en rechtopstaande oren. De hond is zeker en alert.
 
                 
 
De hond laat alleen zijn voorste tanden zien. Zijn lippen zijn gespannen en er zijn duidelijke rimpels op zijn neus te zien. Dit is dominante agressie. Een beweging en de hond zal bijten. Dit beeld (en let daarbij vooral op de oren en tanden in deze combinatie) zie je eigenlijk zelden op honden. Deze honden zijn over het algemeen erg gevaarlijk. Dominant agressieve honden zijn in training niet te corrigeren en worden in de regel afgemaakt.
                       

de ogen

Ook de ogen zeggen ons veel.

 
De hond laat oogwit zien als hij deemoedig is. Meestal gaat dit gepaard met angst maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. De hond laat bijvoorbeeld ook oogwit zien bij overspronggedrag (word later uitgelegd).
                     
     
Hier is de hond ontspannen en toont geen specifieke dingen aan de ogen.
     
       
     

Als de hond dominant is gaat dit soms gepaard met aankijken en verstarren. Dit verstarren gaat vaak gepaard met agressie. Verwar het aankijken (ze kunnen ook iets zien wat hun interesseert) echter niet met verstarren. Bij agressie zie je soms de ogen veranderen van kleur. De ogen worden dan lichter wordt er vaak gezegd. Dit heeft met stress te maken en het is niet helemaal duidelijk wat er dan precies gebeurt. De pupillen vergroten en de hond krijgt als het ware een (meestal beetje groenige) waas over zijn ogen . Een hond is verstard als hij zich gefixeerd heeft op een object en hier niet vanaf wijkt wat je ook doet. Hierbij knippert de hond niet of zelden met zijn ogen.

                     

de staart

De staar zegt natuurlijk ook een boel over de hond zijn lichaamstaal en is misschien wel het bekendste onderdeel om dingen aan af te lezen. De staart is ook al van een behoorlijke afstand te zien. wat betekend het...

     
Deze houding van de staart houd in dat de hond aangeeft deemoedig te zijn. Er is wat verschil in staart houdingen. een hond die de staart plat en gespannen tegen de buik aan heeft is meestal zo bang dat hij bij het minste of geringste zal bijten. Als de staart iets ontspannender hang of naast het lichaam in deze positie hangt is dit onderdanigheid. Er is wel angst maar niet een directe bijtgelegenheid.
                       
       
Dit is de neutrale houding van de staart. De hond is hier ontspannen. Meestal word er ook in deze houding gekwispeld als er bedoeld word dat er iets leuks aan de hand is (spelen, begroeten etc.). Er zijn uitzonderingen op de neutrale staart. De meest bekende is de krulstaart op bijvoorbeeld een husky. Deze staart is in een krul gefokt en staat in neutrale stand dus ook omhoog. Dit dus niet te verwarren met de volgende staart.
                       
       
Als laatste de dominante staart. De staart wijst recht de lucht in en het lijkt soms alsof hij de oren wil aanraken. Dit zie je bij dominante honden of honden die zeker van zichzelf zijn. Soms zeggen we wel eens dat je zo'n staart ook als middelvinger kunt zien. Soms zie je honden die, juist als ze moeten komen, weglopen van de baas met de staart recht omhoog. Wij als trainers zeggen dan wel eens; "Niet alleen negeert hij de baas, hij steekt ook nog eens zijn middelvinger de lucht in". Vooral bij terriers (gefokt op hun moedigheid) zie je dit staartje vaak zo.
                       

het lichaam

Tot slot nog de rest van het lichaam. Natuurlijk kun je aan de algemene houding van de hond, het lichaam, ook goed aflezen wat de hond probeert te zeggen. Ook hier geldt weer, net als met alles, laag is deemoedig en hoog dominant.

                       
       
Een lage houding. Deze hond laat zien dat hij onderdanig is. De hond is iets door de poten gezakt waardoor alles eigenlijk dichter bij de grond komt. Over het algemeen kun je van het lichaam zeggen hoe dichter de buik bij de grond zit hoe angstiger de hond is.
       
 
 
Hier een neutrale hond. Dit is een ontspannen hond en heeft ook een normale lichaamshouding. Bij gedragstherapie word dit ook wel de uitgangshouding genoemd.
 
   
   
Tot slot nog de hoge houding oftewel de dominante houding. Meestal loopt de hond hierbij een beetje gespannen op de tenen en heeft ook zijn nek en rugharen overeind staan. Dit laatste word borstelen genoemd. Hier geld dus hoe hoger de hond hoe dominanter de hond.
   
                     

Het bovenstaande is natuurlijk heel basic gedrag en bedoeld om een idee te krijgen van wat verschillende onderdelen van een hond. Dit is allemaal vrij simpel maar als je dan je eigen hond gaat bekijken dan valt het toch weer niet mee. Wat je goed moet onthouden is dat lichaamstaal een ingebouwd iets is en lichaamstaal liegt nooit. Met andere woorden een hond zal nooit een staart hoog houden als hij toch niet zo zeker van zichzelf is of zijn oren in zijn nek leggen als hij dominant is. En toch zien we vaak beelden van agressieve honden bijvoorbeeld die de voorste tanden laten zien en fixeren op hun doel, denk maar eens aan politie honden bijvoorbeeld. Dit lijkt op de dominant agressieve honden waarvan ik net heb verteld dat die zelden voorkomen en erg gevaarlijk zijn. Nu, als je heel goed naar de agressief lijkende politie honden kijkt zie je dat ze de oren wel in de nek leggen als ze bijvoorbeeld blaffen, en ze kwispelen meestal ook. Dit is geconditioneerde agressie wat wil zeggen dat het (door middel van spel) is aangeleerd. Voor de hond is dit dus spel waar ze naderhand een grote beloning voor krijgen. Deze honden laten met hun lichaamstaal ambivalent gedrag zien.

 

Wat is nu ambivalent gedrag precies en waarom doet een hond dit. Ambivalent wil eigenlijk zeggen tegenstrijdig. Ambivalent gedrag is dus tegenstrijdig gedrag.

                     
     
De geconditioneerde politie hond. Op het eerste gezicht lijkt hij agressief. Hij laat zijn voorste tanden zien en fixeert zijn doel. Echter hij laat ook zien dat hij niet direct iets kwaads in de zin heeft (maar kijk wel uit want hij volgt wel bevelen van zijn baas :p). Dit kun je zien aan de naar achter gerichte oren, de lage houding van zijn achterhand en de neutraal (kwispelende) staart. De baas is misschien met een gevaarlijk klusje bezig maar voor de hond is dit allemaal spel.
     
                     
     
Een ander goed voorbeeld van ambivalent gedrag is dat van een voorstaande jachthond. Zijn hoofd verteld dat hij gefixeerd en zeker van zichzelf is. Maar zijn staart staat enigszins neutraal en twijfelend/verbaasd, hij is iets door zijn achterpoten gezakt en het opheffen van een poot duid ook op een onzeker momentje. Deze hond moet nog even nadenken of wacht op een commando.
                       
Een minder bekende maar wel vaak geziene is deze. Er wordt vaak gezegd dat als je dominant wil zijn over je hond, je hem op de rug moet leggen. Wat eigenlijk altijd vergeten word is dan ook naar de lichaamstaal te kijken. Deze hond is op zijn rug gelegd en laat in eerste instantie onderdanige taal zien. Maar toch niet helemaal. Zijn staart staat nog steeds ver overeind en ook heeft hij zijn hoofd iets van de grond waardoor hij zijn nek, de meest kwetsbare plek van een hond, niet helemaal bloot geeft. Hoewel hij niet spartelt heeft deze hond zich niet over gegeven aan zijn baas. Het heeft dan bij deze hond ook geen zin om hem zo op de rug te leggen als je doel is om dominant over te komen.
   
Er zijn natuurlijk honderdduizend verschillende lichaamstaal situaties en het is dan ook onmogelijk om ze allemaal op te schrijven en te tekenen. Je hebt nu wel een beetje een beeld van hoe en wat maar om er echt achter te komen wat je hond zegt moet je eigenlijk je hond gewoon observeren. Schrijf eens op wat je ziet als je hond iets aan het doen is en kijk dan als je alles bij elkaar op telt wat je hond jou heeft verteld. (Meer over hoe je dit moet doen onder het hoofdstuk gedragstesten). Alleen door ervaring kun je eigenlijk goed leren om je hond te begrijpen. Er zijn een aantal boeken op de markt die je heel uitgebreid vertellen wat een hond bedoeld met zijn taal. Persoonlijk vind ik het boek "denken als een hond" van John Fisher, en "als mijn hond kon praten" van Dr. Bruce Fogle, 2 van de beste boeken waar dit alles in staat uitgelegd. Vooral de laatste laat veel gedrag zien d.m.v foto's. De moeite waard om door te lezen. onder het hoofdstuk training zal ik ook verder ingaan op wat de hond bedoeld met zijn lichaamstaal in verschillende situaties.
     
oogcontact
 
geluid
     
  op naar het volgende onderdeel, de gouden regels