Er is een groot verschil in de ogen van de hond en die van ons. Allereerst moet je weten dat wij kijkdieren zijn en honden meer neusdieren. Onze wereld is gebaseerd op beelden en het kunnen zien. De wereld van een hond is gebaseerd op reuk en geuren. Net als dat wij naast het zien ook kunnen horen en ruiken, kunnen honden naast het ruiken ook horen en zien. Wat ik hiermee bedoel is dat bij ons de ogen het primaire (belangrijkste) zintuig zijn en bij de hond is dat dus de neus.
Ook zien honden anders dan wij. Wij zien alle kleuren zoals we die kennen. Hoewel hij wel kleuren kan zien, kan de hond geen rood en groen waarnemen. Rood ziet de hond bijvoorbeeld als grijstinten. Groen wordt in gele tinten gezien. De kleuren richting oranje en paars ziet hij in blauwtinten. Hierdoor is de wereld van een hond voornamelijk geel en blauw. Naast dat de hond kleuren ook minder fel waarneemt, ziet een hond ook minder scherp (na ongeveer 6 meter afstand) dan ons maar is hij weer beter in het waarnemen van bewegingen. Meer over hoe en wat een hond kan zien zal ik binnenkort onder het hoofdstuk anatomie zetten.
Een hond gebruikt zijn ogen om een compleet beeld te vormen in combinatie met geur en geluid. Zicht is voor een hond dus min of meer bijzaak zoals bij ons het ruiken en horen dat is. Het is wel grappig om te weten dat honden hun ogen meer gebruiken dan wolven dat doen. Zo kun je je hond foppen door 2 blikken ongeveer anderhalve meter bij elkaar vandaan neer te zetten, waaronder je bij 1 een koekje legt, je hond op een meter of 2 afstand te zetten en vervolgens het lege blik aan te wijzen. 9 van de 10 keer zal je hond eerst naar het lege blik toelopen. Zo zijn honden al aangepast op ons. Een wolf zul je nooit op deze manier kunnen foppen (ook geen "tamme"wolf). Deze zal altijd slechts zijn neus volgen.
Een hond gebuikt zijn ogen wel veel voor iets anders en dat is oogcontact. Oogcontact is eigenlijk ook een onderdeel van de lichaamstaal (mimiek).
Over het algemeen kun je als regel stellen dat aankijken dominant gedrag is en wegkijken onderdanig gedrag. Het is echter niet altijd zo dat als een hond je aankijkt hij ook dominant is of als hij weg kijkt gelijk als onderdanig bestempeld moet worden.
Een paar voorbeelden hoe een hond zijn ogen gebruikt.
Allereerst dus gewoon om te kunnen zien. Als een hond naar jou of een andere hond kijkt betekend dat in de meeste gevallen gewoon dat hij kijkt om te zien. Hij observeert bijvoorbeeld jou lichaamstaal of die van een andere hond. Pas als er contact is op wat voor een manier dan ook krijgen ogen een lichaamstaal betekenis.
Als een hond een andere hond of mens tegenkomt en er word naar elkaar gekeken kan een hond vertellen door te knipperen dat hij geen kwaad in de zin heeft. Hij kan natuurlijk ook juist wel aan kijken zonder te knipperen. De hond is dan aan het fixeren. Fixeren doelt dan wel weer op dominantie. Als een andere hond terug fixeert is de kans groot dat er een correctie word uitgedeeld wat kan resulteren in vechten. Dit eigenlijk alleen als de honden zich even sterk voelen. Dit is ook de reden dat je een angst- of dominant agressieve hond nooit recht aan moet kijken. De kans op bijten word daarmee namelijk erg groot. Dit gaat tussen mens en hond vaak mis omdat wij wel weer gericht op de ogen zijn en hebben geleerd om iemand aan te kijken uit beleefdheid. Dat kan dus soms een botsing veroorzaken.
Gelukkig komt een vechtpartij niet vaak voor omdat meestal 1 hond wel knippert of wegkijkt.
Wegkijken is normaal gesproken een teken van deemoed (onderdanigheid). Maar soms wijkt de hond ook af van de ogen van de ander uit dominantie. Er is echter wel verschil. Bij deemoed kijkt een hond vrijwel altijd naar beneden of went zijn kop af richting zijn achterwerk. De hond verteld hier de ander mee, ok, jij bent de sterkste. Als een hond uit dominantie wegkijkt dan kijkt hij meestal zijn tegenstander straal voorbij alsof deze er helemaal niet staat en toevallig iets in de verte te zien is. Ook een dominante hond kan zijn hoofd afwenden maar meestal word dit dan gevolgd door of de kont tegen zijn tegenstander aan te duwen (meestal een uitnodiging voor een (rangorde) spel) of hij loopt gelijk helemaal weg. Een deemoedige hond zal eigenlijk altijd op zijn plek blijven staan of terug deinzen.
Let wel er zijn altijd uitzonderingen op de regel. Je moet de ogen van een hond eigenlijk altijd bekijken in combinatie met de rest van het lichaam.
Er is nog iets waarvoor de hond zijn ogen gebruikt en dat is aandacht vragen. Je kent het vast wel. Jij zit iets te doen en de hond zit voor je en staart je eindeloos aan. Een hond heeft een soort van 6de zintuig dat gevoel/intuïtie/gutfeeling, of hoe je het ook wil noemen, heet. Mensen hebben dit ook maar zijn zich hier meestal niet bewust van of onderdrukken het. Maar toch, als jij de krant zit te lezen en je de hond niet kan zien, dan voel je toch dat hij je zit aan te staren en vroeg of laat kijk je even over je krant om te bevestigen of het echt zo is of dat het maar een gevoel is. De hond weet dit. Hij zal je net zo lang aan staren tot hij aandacht krijgt door middel van even kijken, of nog beter, even wat zeggen of een aai. Meestal zodra je dan kijkt dan reageert de hond hier direct op door bijvoorbeeld te gaan kwispelen of op te springen. Hoewel de hond hier ook staart zonder al te veel te knipperen heeft dit niets met dominant willen zijn te maken. In dit geval wil hij alleen maar actief mee kunnen doen in de roedel en hij hoopt dat jij hem verteld dat jullie samen iets leuks gaan doen. Hier is niets mis mee en als de hond goed is opgevoed mag je hier best op ingaan. Bedenk wel dat je er niet altijd op moet ingaan. Je moet het af en toe ook negeren anders kan het wel een rangorde bevestigend iets worden voor de hond. Heeft de hond echter een gedragsprobleem of is hij nog in de pubertijd en dus nog geen bevestigde vaste plek in de roedel is het verstandig de hond te negeren. Meer uitleg hierover bij "de gouden regels" en in de toekomst ook bij het "trainen"onderdeel.
Andersom komt het ook wel voor en dat zien we het meest in de training bij de blijf oefening. Als je dit op training leert hoor je de instructeur vaak zeggen kijk over je hond heen. Dit is eigenlijk voor de zelfde reden als dat ik net heb uitgelegd. Als jij je hond op "blijf" hebt gezet en je loopt weg dan is onze natuur om naar de ogen van de hond te kijken zodra we ons omdraaien. Voor de hond kan dit dan vervolgens een uitnodiging tot komen betekenen. We hebben immers net gehoord dat de hond het aankijken als aandacht vragen gebruikt. Hij zal ook van jou denken dat je hem om deze reden recht aankijkt en zal graag op de uitnodiging ingaan. Als je hond met deze oefening nog in de leer is dan is het dus verstandig om hem te negeren en over hem heen te kijken.
